دانلود کتاب تاریخ دیانت اسلام (از مجموعه تاریخ ادیان) تألیف محمدعلی فیضی

تاریخ دیانت اسلام بعد از فتح شاهنشاهی هخامنشی توسط

اسکندر مقدونی زبان و فرهنگ یونانی در منطقه رواج پیدا کرد، هرچند

زبان‌های خاورمیانه و مراکز سنتی دینی جایگاهشان را از دست ندادند.

روم در مدیترانه شرقی میراث‌دار یونانیان شد و از زبان یونانی را به عنوان

زبان اداری شرق امپراتوری حفظ کرد. در این دوره در خاورمیانه غربی

مثل اورشلیم و پالمیرا، فرهنگ‌های ترکیبی به وجود آمد اما ارتباط با تاریخ دیانت اسلام

سنت‌های دینی پیشین از بین نرفت. مسیحیت در این شرایط به وجود آمد؛

هرچند این دین بر محوریت یک یهودی آرامی‌زبان به نام عیسی شکل

گرفت اما پولس بر آن تأثیر بیشتری گذاشت. تا قرن چهارم میلادی دولت

روم یک کلیسای رسمی مسیحیِ یونانی‌مآب ایجاد کرد و تلاش آن‌ها برای

تحمیل این مسیحیت بر مسیحیان غیر یونانی زبان خاورمیانه، باعث مقاومت

از جانب آن‌ها شد؛ این مقاومت بیشتر از نظر دینی و به خصوص دربارهٔ

ماهیت شخص عیسی بود. اسقف‌های سوری و مصری بر الوهیت عیسی

تأکید داشتند اما افرادی مثل تئودور موپسوئستی و نستوریوس

معتقد بودند او جنبه‌های الهی و انسانی داشته‌است. سرانجام

اینان نتوانستند به توافق برسند و سه کلیسای سریانی، قبطی

و مشرق شکل گرفتند؛ کلیسای مشرق — که برخلاف آن دو کلیسا،

پیرو نستوریوس بود — نه در روم که شاهنشاهی ساسانی واقع شده بود

و شاهان ایران بنا به دلایل سیاسی از ایشان طرفداری می‌کردند.

اکثر پیروان کلیسای مشرق در بین‌النهرین ساکن بودند. تاریخ دیانت اسلام

اعراب شمالی به مرور پیرو مسیحیتِ کلیساهای خاورمیانه شدند؛

در شام غسانیان کلیسای سریانی و در بین‌النهرین لخمیان کلیسای

مشرق را انتخاب کردند.کلیسای مشرق تقریباً در هر نقطه‌ای که قدرت پادشاهان ایران می‌رسید، سکونتگاه‌های مسیحی ایجاد و کیش خود را تبلیغ

می‌کرد؛ جمله در بحرین، عمان و یمن. یمن در واقع مهم‌ترین مرکز مسیحیت

شبه‌جزیره عرب در قرون ۵ و ۶ میلادی بود اما به کلیساهای قبطی و تاریخ دیانت اسلام

سریانی نزدیکی بیشتری داشت. برخی از ساکنان عربستان نیز دین سنتی

خود را حفظ کرده بودند. به علاوه، قبایل یهودی مثل بنی‌قریظه نیز در آن

منطقه زندگی می‌کردند. در یمن دینی یکتاپرستانه با محوریت خدایی به

نام «رحمانان» وجود داشت. «مشرکان» و بت‌پرستانی که قرآن از آن‌ها

سخن گفته، احتمالاً پیرو ادیان گوناگونی بوده‌اند. قرآن تعدادی از این

خدایان را نام برده: لات، عزی، منات، ود، سواع، یغوث و غیره؛ هبل

مهم‌ترین خدای قریش بود. کعبه از جمله مراکز پرستش این خدایان بود.

محمدعلی فیضی فروشگاه رهاوی

بسیاری از خدایان عرب (و دیگر خدایان سامی) با اجرام آسمانی مرتبط بودند.

پیش از اسلام نیز گرایش‌های مخالفت با بت‌پرستی و نمایش خدا در شمال

غرب شبه‌جزیره عرب وجود داشت که البته بیشتر در قالب عدم‌نمایش

خدا به صورت انسانی نمود پیدا می‌کرد و به عنوان مثال در برخی موارد

قطعه سنگ‌هایی را نماینده خدای مدنظر خود می‌دانستند. به‌طور کلی تاریخ دیانت اسلام

مخالفت با بت‌پرستی و نمایش خدا پدیده رایجی در جهان باستان بوده‌است.

گروهی در فنیقیه به سمت خدایی نامرئی که روی یک صندلی نشسته

بود عبادت می‌کردند. حج نیز در عربستان پیش از اسلام وجود داشت

و اغلب در ماه ذی‌الحجه از مکان‌های مقدس که یکی از مهم‌ترین آن‌ها

کعبه بود، بازدید می‌کردند. در واقع پیش از اسلام در شبه‌جزیره عرب

تاریخ دیانت اسلام

«کعبه‌های» زیادی که به کعبه مشهور واقع در مکه شباهت داشتند،

وجود داشت. طواف مکان‌های مقدس و قبور اجداد نیز از دیگر از سنت‌های

اعراب بود. طواف، گاه به نشانه کنار گذاشتن گناه، برهنه انجام می‌شد

تا اینکه آن را در سال نهم هجرت ممنوع کردند. اعراب علاوه بر کعبه‌ها،

معابد دیگری هم داشتند و قربانی‌کردن حیوانات از رسوم این معابد بود. تاریخ دیانت اسلام

علاوه بر یهودیان و تا حد کم‌تری مسیحیان و یکی از ادیان عربستان جنوبی،

نشانه‌های دیگری هم از توحید در خاورمیانه باستان، به خصوص پالمیرا،

یافت شده‌است. در سنت اسلامی نیز به گروهی یکتاپرست به نام

«حنفا» (مفرد: حنیف) اشاره شده‌است. به‌طور دقیق مشخص

نیست اینان که بودند اما در سریانی به مشرکان، «حنپا» گفته می‌شد،

هر چند قرآن با لحن مثبتی از آن‌ها یاد کرده‌است. مسلمانان اعتقاد دارند

محمد قبل از اسلام، «حنیف» بوده‌است. تاریخ دیانت اسلام