عهدنامه ترکمان‌چای (بین ایران و روس در 5 شعبان1243 ق.)

زبان اثر: فارسی – عهدنامه ترکمان‌ چای
عنوان و نام پديدآور: عهدنامه ترکمان‌چای (بین ایران و روس در 5 شعبان1243 ق.)
تاریخ کتابت: قرن13 .
يادداشتهاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع اثر: ماخذ فهرست، جلد 38، صفحه 230
موضوع (اسم عام يا عبارت اسمي عام): تاریخ وجغرافیا
ترکمن‌چای، معاهده
پیمان‌نامه‌ها

عهدنامه ترکمان‌ چای ، پیمانی است که در روز پنجشنبه، ۱ اسفند ۱۲۰۶ خورشیدی (۵ شعبان ۱۲۴۳ قمری)

مطابق با ۲۱ فوریه ۱۸۲۸ میلادی در پی جنگ‌های ایران و روسیه در دوره قاجار بین این دو کشور در روستای ترکمانچای امضا شد.

برای امضای این پیمان از سوی فتحعلی‌شاه پادشاه ایران میرزا ابوالحسن خان شیرازی و الله‌یار خان آصف‌الدوله و

از سوی امپراتور روسیه ایوان پاسکویچ حضور داشتند. برپایهٔ این قرارداد، سه ایالت دیگر قفقاز، یعنی ایروان، نخجوان و بخش‌های

دیگری از تالش زیر سلطهٔ روس‌ها قرار گرفت، حاکمیت ایران بر دریای خزر محدودترشد و مردم

ایران ناچار از پذیرش کاپیتولاسیون «قضاوت کنسولی» گردیدند.

بدین‌سان، میان مردم قفقاز و دیگر مردم ایران، دیوار جدایی برپا شد.^[۱]

در عهدنامه ترکمان‌ چای در مجموع حدود ۳۰ هزار کیلومتر مربع دیگر شامل حدود ۲۰ هزار کیلومتر مربع از ارمنستان امروزی،

حدود ۵ هزار کیلومتر مربع از ترکیه امروزی شامل کوه‌های آرارات و

عهدنامه ترکمان‌ چای

شهر ایغدیر که در آن زمان بخشی از خانات ایروان بود و حدود ۵ هزار کیلومتر

مربع از جمهوری آذربایجان امروزی «شامل تالش شمالی یعنی شهرستان لریک و نخجوان»

از ایران جدا شدند.^[۲] به مجموع مناطق جدا شده

عهدنامه ترکمان‌ چای

طی این دو عهدنامه، هفده شهر قفقاز (هفده ولایت قفقازی ایران) می‌گویند.

در مجموع این دو عهدنامه حدود ۲۵۰ هزار کیلومتر مربع از سرزمین ایران جدا گشت و به روسیه ملحق شد.

سرزمین‌های جدا شده از ایران در این قرارداد، امروز

بخشی از ارمنستان، جمهوری آذربایجان و ترکیه هستند.^[۲]

این معاهده پس از عهدنامه ننگین گلستان و به دنبال شکست ایران در جنگ در قفقاز جنوبی و آذربایجان امضا شد

و طی آن برخی قلمروهای دولت قاجار در قفقاز شامل خانات ایروان و نخجوان از حکومت ایران سلب و به روسیه واگذار شد.

ایران حق کشتیرانی در دریای خزر را از دست داد و ملزم به پرداخت ۱۰ کرور تومان به عنوان غرامت به روسیه شد.

این معاهده به جنگ‌های ایران و روسیه در دوره قاجار پایان داد و دولت روسیه متعهد شد که از پادشاهی ولیعهد وقت عباس میرزا حمایت کند.