تاریخ ایران(سرجان ملکم ؛ ترجمه آقامیرزا اسمعیل المتخلص بحیرت) وضعيت نشر و پخش و غيره: بمبئی،۱۳۲۳ق

 تاریخ ایران سرجان ملکم

وضعيت نشر و پخش و غيره: بمبئی،۱۳۲۳ق
مشخصات ظاهري: ۲ج در یک مجلد. (۳۰۷، ۳۲۴ص)
زبان متن نوشتاري يا گفتاري و مانند آن: فارسی
يادداشتهاي کلي: اهدایی سرود
يادداشتهاي مربوط به ويراست و تاريخچه کتابشناختي اثر: کاتب: آقامیرزا ابوالحسن الشیرازی

در سال ۱۸۱۲ جان ملکم یک مرخصی پنج ساله از ارتش گرفت و به لندن بازگشت. او در این زمان بیشتر وقت خود

را به نگارش اختصاص داد و تاریخ ایران را در سال ۱۸۱۵ تکمیل کرد. این نخستین کتاب تاریخی انگلیسی بود که

مستقیماً بر مبنای منابع ایرانی نگاشته شده بود.^[۳] به همین دلیل وی از دانشگاه آکسفورد مدرک افتخاری دکترای حقوق دریافت کرد.

جان ملکم به همراه دو تن از هم‌عصران خود به نام‌های مونت‌استوارت الفنستون و سر توماس مونرو، معماران سه

اصل حاکمیت بریتانیا بر هند بودند که حکمت آن‌ها «به سرعت فراموش و بسیار دیر به یاد آورده شد». از این سه اصل

تاریخ ایران سرجان ملکم

چهار تم می‌توان دریافت کرد. نخست اینکه، هند باید بر اساس منفعت کمپانی و البته هندیان (و نه بر اساس منفعت

ساکنین بریتانیایی هند) اداره شود. دوم؛ حاکمیت غیرمستقیم بر هند ارجحیت دارد و باید حاکمان فعلی هند را تا جای

ممکن باقی گذاشت و نباید مزاحمتی برای روش‌های سنتی حکومت، دین‌داری و ساختار اجتماعی ایشان ایجاد نمود.

سوم؛ ملکم به گسترش نقش بخشداران در اداره امور مستعمرات هند کمک کرد. بخشداران گروه کوچکی از مدیران قدرتمند

بودند که در ظاهر نیروی زیادی از ایشان حمایت نمی‌کرد. چهارم؛ ملکم طرفدار سیاست خارجی «پیشرو» بود به این معنی

که با حکومت‌های اطراف هند نظیر ایران، افغانستان و آسیای مرکزی ارتباط دیپلماتیک قوی برقرار گردد.  تاریخ ایران سرجان ملکم

 تاریخ ایران سرجان ملکم

او مرشد و الهام‌بخشِ چندین دولتمرد انگلیسی-هندی بوده‌است که از میان آن‌ها می‌توان به هنری پاتینجر، چارلز متکالف،

الکساندر برنز و هنری راولینسون اشاره کرد. او به زبان فارسی مسلط بود و با فرهنگ و تاریخ ایران آشنایی بسیار داشت.^[۶]

برخی منابع مدعی هستند که سر جان ملکم برای اولین بار سیب‌زمینی را به ایرانیان معرفی کرد^[۷] و این محصول در ابتدا به

«آلوی مَلکُم» مشهور شد.^[۸] این در حالی است که سر جام ملکم در سفرنامه و کتاب‌های متعددی که نوشته هیچ اشاره‌ای

به این عمل نکرده‌است. ملکم در سفرهایی که در طول ایران داشت همهٔ محصولات کشاورزی را که می‌دید همراه با کیفیت

آنها گزارش کرده‌است. اما او هیچ اشاره‌ای به وجود یا عدم وجود این گیاه در ایران یا اهدای آن به شاه ایران نکرده‌است.

ضمناً وی در کتاب خود نام تک تک هدایای خود به فتحعلیشاه را ذکر کرده اما نامی از سیب‌زمینی نبرده‌است.^[۹]

از ملکم ۹ کتاب و یک جلد دیوان شعر به جا مانده‌است:

• شرحی از تاریخ سیاسی هند، ۱۸۱۱
• شرحی از احوال سیک‌ها، ۱۸۱۲
• آشوب‌های ارتش مدرس در سال ۱۸۰۸، ۱۸۱۲
• تاریخ ایران، از دوران‌های اولیه تا کنون: شامل شرح دین، دولت، عادات و اخلاقیات ساکنین آن سرزمین
• شاهنشاهی، ۱۸۱۵ (اولین ترجمه: میرزا اسماعیل حیرت (در هند)^[۱۰])
• خاطراتی از هند مرکزی به همراه مالوا و استان‌های اطراف، ۱۸۲۳
• تاریخ سیاسی هند، از ۱۷۸۴ تا ۱۸۲۳، ۱۸۲۶
• شرحی از ایران، ۱۸۲۷
• حکومت هند، ۱۸۳۳
• حیات رابرت، لرد کلایو: گردآوری‌شده از نامه‌های خانوادگی ارل پویس، ۱۸۳۶ (انتشار پس از مرگ)