دانلود تاریخ تشیع – دوره حضور امامان معصوم علیهم السلام (مجموعه دوجلدی) پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

دانلود کتاب تاریخ تشیع

تاریخ تشیع زیر نظر سید احمدرضا خضرى، توسط محمود حیدرى آقایى، قاسم خانجانى، حسین فلاح‌زاده و رمضان محمدى

(نویسندگان جلد اول) و حسین حسینیان مقدم، منصور داداش‌نژاد، حسین مرادى‌نسب و محمدرضا هدایت‌پناه (نویسندگان جلد دوم)

تألیف شده است. در این اثر تاریخ تشیع از ابتداى پیدایش آن تحت دو عنوان «دوره حضور امامان معصوم(ع)» و «دولت‌ها، خاندان‌ها و

آثار علمى و فرهنگى شیعه» مورد بررسى قرار گرفته است. این اثر به زبان فارسی در سال ۱۳۸۴ش نوشته شده است.

انگیزه تألیف اثر حاضر آن است که تاکنون یک اثر جامع و پاسخگوى نیاز دانشجویان رشته تاریخ، به‌ویژه دانشجویان تاریخ و تمدن

ملل اسلامى، نگارش نیافته است. انگیزه دیگر، آن است که به مدد بهره‌گیرى از منابع، مآخذ، پژوهش‌ها و مطالعات نوین، بار دیگر

مبانى و مفاهیم اساسى تشیّع و ارزیابى انتقادى علل و چگونگى پیدایش این مذهب و سیر تکوینى آن تبیین و سهم بزرگ و بى‌بدیل

آن در تکوین نهضت معنوى اسلام روشن و نقش انکارناپذیر این مذهب در گسترش حیات معنوى و بارورى اسلام بیان شود.^[۱]

ساختار

کتاب با دو مقدمه از ناشران و سید احمد رضا خضرى آغاز شده و در قالب دو طرح پژوهشى جدا و براساس سرفصل دو درس

تخصصى تاریخ تشیع (۱) و (۲) به اجرا درآمده است. جلد نخست این پژوهش که داراى پانزده فصل مى‌باشد، به کلیات، مبانى،

مفاهیم و تاریخ تشیع در دوره حضور امامان معصوم(ع) و جلد دوم که داراى سه بخش مى‌باشد، به دولت‌ها، حکومت‌ها، خاندان‌ها

و خدمات علمى و فرهنگى شیعه با تأکید بر مناطق شرق اسلامى اختصاص یافته است. به دلیل نبودن دروسى درباره امامان

شیعه(ع) در دانشگاه‌ها، تاریخ تشیع(۱) با محوریت امامان معصوم(ع) سامان یافت. در تاریخ تشیع(۲) نیز از پرداختن به مطالب

و موضوعات مهمى چون: تشیع در دوره صفویان، فاطمیان، ادریسیان، مزیدیان و حمدانیان، خوددارى شد؛ زیرا این عناوین در دیگر

دروس تخصصى دانشجویان جاى گرفته است.^[۲]

در پایان هر فصل، خلاصه مباحث آن، به همراه محورهاى مطالعاتى آن فصل، ذکر گردیده است.

گزارش محتوا

در مقدمه ناشران، به نیاز گسترده دانشگاه‌ها به منابع و متون درسى با نگرش اسلامى در رشته‌هاى علوم انسانى

اشاره شده است.^[۳]

در مقدمه ناظر، ضمن بیان انگیزه تألیف کتاب، نکاتى پیرامون تشیع و اهمیت آن در اسلام مطرح شده است.^[۴]

در جلد اول، فصل اول، کلیاتى پیرامون واژه‌شناسى شیعه و تشیع و اصول و مبانى آن، بیان گردیده است. نویسندگان

در این فصل، به این نکته اشاره دارند که اصول و مبانى اعتقادى و سیاسى شیعه، براساس آیات قرآن و روایات پیامبر(ص)

بوده و از اصلى‌ترین مبانى اعتقادى شیعه، امامت است که مانند نبوت به تعیین الهى بوده و به قبول و نفى مردم بستگى

ندارد؛ اگرچه تحقق آن به پذیرش مردم است و آنچه مردم را با ولى و امام خود پیوند مى‌دهد، عصمت و علم ولى است که

فهم او از دین و انسان کامل است و قادر است انسان را در دنیا و براى آخرت رهبرى کند.^[۵]

دانلود کتاب تاریخ تشیع

در فصل دوم، چگونگى پیدایش تشیع بررسى شده است. آنچه در این فصل مى‌خوانیم آن است که روایات فراوانى در منابع

حدیثى شیعه و اهل سنت از پیامبر(ص) درباره برترى امیرالمؤمنین(ع) بر دیگر اصحاب آن حضرت از جهت علم، فقه، قضا،

شجاعت، تقوا، عبادت و… وجود دارد. از مجموع این روایات چنین برمى‌آید که امیرالمؤمنین(ع) به‌عنوان برجسته‌ترین صحابى

پیامبر(ص) مطرح بود و این مرتبه تا بدان حد مى‌رسد که او را چون نفس پیامبر قرار داده است و براساس اصل عقلایى

«تقدم افضل بر مفضول» شیعه بر این باور است که صلاحیت رهبرى امت و جانشینى پیامبر در آن برهه، منحصر به امیرالمؤمنین(ع)

بوده و ازاین‌رو انتخاب و مقدم کردن دیگر صحابه بر او، برخلاف عقل و یک انتخاب غیرشرعى بوده است؛ گرچه علما و متکلمین

اهل سنت، برخلاف این اصل عقلایى به جواز تقدم مفضول بر فاضل رأى داده‌اند، اما هیچ دلیل قانع‌کننده‌اى براى این مدعاى

خود نتوانسته‌اند اقامه کنند.^[۶]

تاریخ تشیع احمدرضا خضری

تشیع دوره‌هاى مختلفى را پشت سر گذاشته است که دوره تکوینى اندیشه‌هاى سیاسى اعتقادى آن از مهم‌ترین این دوره‌هاست

و تکوین اندیشه‌هاى شیعه، سبب تمییز آنان از تسنن شده است. در طول تاریخ، عواملى در بسط اندیشه‌هاى شیعى مؤثر بوده که

از مهم‌ترین آنها رفتارها و سخنان حضرت زهرا(س) و امام على(ع) با خلفا مى‌باشد و بعد از آن دو، تربیت‌یافتگان خاص امام على(ع)

مانند ابوذر، عمار، مقداد و سلمان از کوشش‌کنندگان اولیه براى بسط این اندیشه‌ها بوده‌اند. در فصل سوم کتاب، تشیع در دوران

خلفاى سه‌گانه، مورد بررسى قرار گرفته است.^[۷]

در فصل چهارم، به بررسى تاریخ تشیع در عصر امام على(ع) پرداخته شده است. نویسندگان براى درک عمیق‌ترى از روند تشیع در

این مقطع، نخست به جریان انتخاب آن حضرت و تحولات پس از آن روى آورده‌اند. همچنین به اجمال، فرقه‌ها و جریان‌هاى دیگرى را

که در دوره مذکور مطرح بوده‌اند، بررسى نموده‌اند.^{[۸] دانلود کتاب تاریخ تشیع}

دانلود کتاب تاریخ تشیع

در فصل پنجم، که به بررسى تاریخ تشیع در عصر امام حسن(ع) اختصاص دارد، در ابتدا به مطالعه زندگانى آن حضرت پرداخته شده

و تحولات تاریخى مربوط به عصر ایشان، بررسى شده است. براى این کار، آن زندگانى امام در سه مرحله مورد بررسى قرار گرفته است:

نخست از تولد تا آغاز حکومت، سپس از حکومت تا صلح با معاویه و آنگاه از صلح تا شهادت. این مباحث، بستر مناسبى براى مطالعه تاریخ

تشیع در عصر امامت و حکومت امام حسن(ع) فراهم مى‌آورد تا مباحثى همچون مفهوم و جایگاه شیعه در آن عصر، سیاست دولت اموى

در قبال شیعیان، چگونگى ارتباط شیعیان با پیشواى خود و نیز دیدگاه‌ها و مواضع دیگر جریان‌ها و فرقه‌ها مورد توجه قرار گیرد.^[۹]

تاریخ تشیع احمدرضا خضری

در فصل ششم، پژوهش و بررسى تاریخ تشیع در عصر امامت امام حسین(ع)، طى مباحثى چند به انجام رسیده است. در این فصل، نخست

زندگانى و سیره آن حضرت به عنوان امام و پیشواى شیعیان و همچنین تحولات خلافت پرداخته شده و سپس دیگر مسائل مربوط به تاریخ تشیع

در مقطع زمانى مذکور با توجه به تحولات مهم، بررسى شده است.^[۱۰]

در فصل هفتم، دوران امام سجاد(ع) بررسى گردیده است. به نظر نویسندگان، عصر اختناق، بامعناترین نام براى دورانى است که امام سجاد(ع)

در آن مى‌زیست. یزید براى حفظ قدرت حاضر بود حتى فرزند پیامبر(ص) را بکشد و از هیچ جنایتى فروگذار نکند و نومیدى از پیروزى حرکت

مسلحانه، نتیجه رعب و وحشت شدیدى بود که امویان ایجاد کرده بودند.^[۱۱]

 

دانلود کتاب تاریخ تشیع

دوره زندگى امام باقر(ع)، در فصل هشتم بررسى شده است. آن حضرت در زمانى به امامت رسید که نزدیک به یک قرن از ظهور اسلام

مى‌گذشت و حدود هفتاد- هشتاد سال از سلطه معاویه و حکومت امویان سپرى مى‌شد. شیوه حاکمان اموى در دوره‌هاى مختلف دولت

خود، بر سلطه‌جویى بیشتر در کشورگشایى و تصدى‌گرى مناصب اجتماعى- سیاسى در قبضه امویان، ترویج فرهنگ جبریه، مبارزه با روح

عدالت‌گستر اسلام و ایجاد تفرقه و انحراف در امت اسلامى، ترویج سنت‌هاى جاهلى، تخریب پایه‌هاى اعتقادى مسلمانان، تهدید، تحریم

و قتل شیعیان و علویان و… بود و امام باقر(ع) با مشاهده این انحراف‌ها و کجى‌ها، تمام همّت خویش را در تعلیم و تربیت و ترویج و گسترش

فرهنگ اصیل و ناب اسلامى به کار بست.^[۱۲]

 

تاریخ تشیع احمدرضا خضری

در سایر فصول این جلد نیز به همین روش، تاریخ تشیع در دوران دیگر معصومین(ع) مورد مطالعه و بررسى قرار گرفته است.

جلد دوم، در سه بخش، تنظیم شده است. در بخش اول، در شش فصل، دولت‌هاى شیعى زیر، مورد بحث و بررسى قرار گرفته است:

فصل اول: علویان طبرستان؛ نویسنده در این فصل، به این نکته اشاره نموده که مهاجرت علویان به طبرستان، سبب گرایش مردم آن منطقه

به دین اسلام شد. وى معتقد است وقتى مردم منطقه، زهد و پارسایى سادات علوى را دیدند، با حمایت آنان علیه حاکمان ستمگر وقت،

قیام کردند. علویان با همکارى مردم و حاکمان محلى توانستند در آن منطقه، حکومتى علوى تأسیس کنند. به نظر وى، آنان در پى آن بودند

تا احکام و شریعت اسلامى را در منطقه، اقامه کنند.^[۱۳]

فصل چهارم: سربداران؛

فصل دوم: آل بویه؛ از جمله نخستین دولت‌هاى قدرتمند شیعه است که از سال ۳۲۸ تا ۴۴۶ق، به مدت نزدیک به یک قرن‌ونیم، توانست در

حوزه جغرافیایى ایران و عراق، برخلافت عباسى تسلط کامل داشته باشد. مؤسسان این دولت، سه برادر بویهى، یعنى على عمادالدوله،

حسن رکن‌الدوله و احمد معزالدوله بودند که از خطه شمال ایران برخاسته بودند. آنان ابتدا از فرماندهان ماکان بن کاکى بودند که با مرداویج

بن زیار مى‌جنگیدند؛ ولى پس از شکست خودرن ماکان، به مرداویج پیوستند.^[۱۴]

دانلود کتاب تاریخ تشیع

فصل سوم: اسماعیلیان؛ مذهب اسماعیلیه نزارى به رهبرى حسن صباح، یکى از قدرتمندترین فرقه‌هاى سیاسى- مذهبى در ایران بود که

توانست به مدت دو قرن، در مقابل خلافت عباسى و سلجوقیان، قد علم کرده، توسعه یابد. به اعتقاد نویسنده، گرایش بخش قابل توجهى

از مناطق مختلف ایران و حتى برخى از بزرگان و سیاستمداران سلجوقى به این مذهب، نشان از زمینه‌هاى افول خلافت عباسى در ایران،

در عرصه‌هاى مذهبى و سیاسى داشت. هرچند آنان آنگونه که بایسته و شایسته است، نتوانستند عقاید مذهبى خود را همانند دیگر

مذاهب تبیین کنند و از این جهت، راه را بر تهمت و افتراى دشمنان بر روى خود بازگذاشتند، اما حضور فعال پیروان مذهب نزارى در ایران

به مدت دو قرن، نشان مى‌دهند که خلافت عباسى نمى‌توانست پاسخگوى خوب و متناسب با فرهنگ بومى ایرانیان براى حل مشکلات

مذهبى و سیاسى و اجتماعى آنان باشد.^[۱۵]

دانلود کتاب تاریخ تشیع

فصل چهارم: سربداران؛ در این فصل، به این نکته اشاره گردیده که هتک حرمت ایلچیان مغول به مردم باشتین، اولین جرقه قیام سربداران

را زده و امیران سربدار، با حمایت و نفوذ رهبران دینى، توانستند در منطقه خراسان، دولت سربدارى را تأسیس کنند، لکن اختلافات درونى

و قطع حمایت رهبران دینى از امیران سربدار، اسباب سقوط این دولت را به وجود آورد.^[۱۶]

در فصل پنجم و ششم نیز به ترتیب دولت مرعشیان.^[۱۷]بررسى گردیده است.

در بخش دوم، در پنج فصل، به معرفى خاندان‌هاى شیعى زیر پرداخته شده است: فصل اول: اشعریان؛ اشعریان در اصل، از قبایل قحطانى

یمن بوده که در دوره جاهلیت، از حرمت و جایگاه ویژه‌اى نزد قبایل عرب، برخوردار بودند.^[۱۸]

فصل دوم: نوبختیان؛ این خاندان، در شمار خاندان‌هاى اصیل ایرانى هستند که در دوره منصور عباسى، اسلام آوردند و از آن زمان، پیوسته

همنشین و ملازم خلفاى عباسى بودند.^[۱۹]

آل بویه، نقبا و سادات بیهق و سادات طالبیه قم و نقباى رى و قم، از دیگر خاندان‌هاى شیعى معرفى شده در این بخش مى‌باشند.^[۲۰]

 

بخش آخر نیز به معرفى آثار علمى و فرهنگى شیعه، اختصاص یافته است. از جمله عناوین مطرح شده در این بخش است: تاریخ آموزش

و پرورش؛ پیشوایان و اندیشمندان شیعى و آثار آنان و سهم شیعیان در پیدایش و پیشبرد علوم.^[۲۱]