دانلود نسخه خطی تاریخ سلجوقیان کرمان – نوشته: خبیصی (محمدابراهیم) قرن 11 هجری قمری

دانلود نسخه خطی سلجوقیان کرمان خبیصی

زبان اثر: فارسی
عنوان و نام پديدآور: تاریخ سلجوقیان کرمان [نسخه خطی]/ خبیصی، محمدابراهیم ( قرن11ق.)
يادداشتهاي کلي: اهدایی محمود عظیمی زواره‌ای.

مَلِک قاوُرد شاهزادهٔ سلجوقی، برادر سلطان آلپ‌ارسلان[۱] و مؤسس سلسلهٔ قاوُردیان (سلجوقیان کرمان) بود

که حکومت قدرتمندی را در کرمان و مکران پایه‌گذاری کرد که حدود ۱۵۰ سال دوام آورد. دوران حکومت او دوران

شکوفایی کرمان به‌شمار می‌آید؛ که با تبعیت از سلجوقیان بزرگ آن را حفظ کرده بود. ملک قاورد باوجود مشکلاتی

که با ابوکالیجار و بهرام داشت وبا وجود مخالفت‌های الب ارسلان و ملکشاه فرزند الب ارسلان توانست بر امارت

کرمان مستولی شود و در زمان سلجوقیان کرمان از نظر اقتصادی به اوج خود رسیده بود. با ورود غزها به کرمان

حکومت قاوردیان پایان می‌یابد.

سَلْجوقیانِ کِرمان یا آل‌قاوَرْد یا قاوَرْدیان، شاخه‌ای از سلجوقیان بودند که از حدود قرن ۵ تا اواخر قرن ۶ هجری

در بخش‌هایی از کرمان و مکران حکومت می‌کردند. مؤسس این سلسله، عماد الدین قرا ارسلان قاورد بود که پس

از تسلیم حاکم بویه‌ای، ابوکالیجار دیلمی، حکومت این دیار را بر عهده گرفت. در این دوران بود که برای نخستین بار

حکومتی مستقل در کرمان تشکیل شد و این سرزمین از لحاظ اقتصادی، فرهنگی، علمی و ادبی به اوج قدرت خود

رسید. سرانجام این حکومت پس از ۱۵۰ سال، با ورود و یورش ملک دینار، رهبر غزها سقوط کرد.

دانلود نسخه خطی سلجوقیان کرمان خبیصی

این حکومت نخستین حکومت محلی قدرتمند در منطقه کرمان و مکران است که توانست علاوه بر ثبات سیاسی و

امنیتی، رونق اقتصادی را در مناطق این ایالت به وجود بیاورد. در این دوران بود که با رونق گرفتن بنادر تیس، هرمز و

کیش، جادهٔ ادویه رونق گرفت و این ایالت به عنوان شاهراه این جادهٔ مهم اقتصادی توانست با شرایطی که ایجاد

کرده بود، از ثروت سرشاری برخوردار شود. در باب شرایط علمی و اجتماعی، در این زمان با اهتمام شاهانی همچون

محمدشاه دوم، مراکزی علمی و فرهنگی در ایالت کرمان بنا شد و با این اقدامات، کرمان که از مراکز اصلی علمی

دور بود، خود مرکزی علمی در منطقهٔ جنوب شرق فلات ایران شد. از اقدامات دیگر این سلسله در زمینه علمی

می‌توان به حمایت از علما، تأسیس مدارس، تشویق اهل شعر و ادب و ساخت کتابخانه‌های بزرگ اشاره کرد. این

رونق علمی حتی تا عهد قراختاییان کرمان، در سدهٔ هفتم هجری ادامه داشت. همچنین در سایهٔ خاندان قاوردیان،

کرمان و مکران در زمینه‌های کشاورزی، دامپروری و آبادانی و بازرگانی رشد کرد؛ که اینها خود در ادامه منجر به بهبود

شرایط اقتصادی و اجتماعی نیز شدند.

دانلود نسخه خطی سلجوقیان کرمان خبیصی

ترکمانان

پس از شکست سپاهیان سلطان مسعود غزنوی در محل دندانقان در سال ۳۴۱ ه‍.ق بر خراسان متولی

شدند و بزودی حرکت خود برای فتح نواحی داخلی ایران را آغاز نمودند. طغرل بن میکائیل – که در رأی سلجوقیان

قرار داشت – تصمیم گرفت با تقسیم نقاط فتح شده و واگذاری فتح نقاط جدید به برادران و برادرزادگان، اولاً تسلط خود

بر نقاط فتح شده را تثبیت کند و ثانیاً نواحی فتح شده را به سرعت فتح کرده و تحت اقتدار درآورد. از همین رو بود که ”

ولایت قسمت کردند و هر یکی از مقدمان به طرفی نامزد شد. چغری بیک، که برادر مهتر بود مرو و خراسان را دارالملک

خود ساخت و موسی یبغو به ولایت بست و هرات و سیستان و نواحی آن چندان که تواند گشود، نامزد شد و قاورد پسر

مهین چغری بیک به ولایت طبسین و نواحی کرمان برگزیده شد^[۶] به این ترتیب فتح ایالت کرمان و نواحی اطراف آن به

قاورد بن چغری بیگ واگذار گردید، اما راجع به زمان ورود به کرمان و تشکیل دولت سلاجقه کرمان توسط وی نظرات متفاوتی

وجود دارد. برخی از منابع بر آنند که “ملک قاورد سلجوقی به سال ۴۳۳ ه‍.ق به دستور عم خود طغرل بیگ عازم فتح کرمان

گردید “.^[۷] بعضی دیگر برآنند که ملک قاورد به سال ۴۴۲ ه‍.ق عزم تصرف نمود.^[۸]

دانلود نسخه خطی سلجوقیان کرمان خبیصی

ملک قاورد

در این میان مورخانی چون بنداری نیز از این واقعه به سال ۴۴۷ ه‍.ق گزارش نموده و مدت حکومتش نیز ۳۲ سال دانسته است

به نظر می‌رسد همان دیدگاه نخست یعنی سال ۴۳۳ ه‍.ق به واقعیت نزدیکتر شد.^[۹] هم‌زمان با ورود قاورد به کرمان شاخه‌ای

از دیالمه بر این سرزمین حکومت می‌کردند. قاورد پس از چند درگیری سرانجام بر دیالمه چیره شد.^[۱۰] اما پیروزی بر دیالمه پایان

کار قاورد برای تسلط بر کرمان نبود. چرا که قومی دیگر با نام قوم قفص نیز در برخی از نقاط کرمان تسلط داشت. این قدم به

گفته منابع، قومی شریر بودند و مشکلات فراوانی را برای قاورد فراهم آوردند اما ملک قاورد سرانجام توانست با فرستادن

جاسوسانی در بین این قبیله، آنها را نیز قتل و غارت نماید^[۱۱][۸]

دانلود نسخه خطی سلجوقیان کرمان خبیصی

ملک قاورد پس از غلبه بر دیلمیان و قفص‌ها و تسلط کامل بر کرمان، راهی فتح عمان شد و در این امر از امیر هرمز خواست

که وی را یاری نماید و تجهیزات این سفر را برای او فراهم سازد، اما والی عمان که شخصی به نام شهریار بن کافیل – بدون

مقاومت تسلیم شد و در آن سرزمین خطبه و سکه به نام ملک قاورد خوانده شد.^[۴] پس از تسخیر عمان، فتح کرمان به پایان

رسید و قاورد تمتمی خاک ولایت را تصرف نمود. بدین ترتیب وی شاخه‌ای جدید از سلجوقیان با نام سلاجقه کرمان را در این

ایالت تأسیس کرد. اگر چه ملک قاورد هم‌زمان با جلوس سلطان الب‌ارسلان و سلطان ملکشاه بر تخت سلاجقه بزرگ،

شورش‌هایی علیه این دو سلطان انجام داد و سرانجام نیز سپاهیان ملکشاه، او را گرفتند.

دانلود نسخه خطی سلجوقیان کرمان خبیصی