دانلود کتاب تاریخ بیداری ایرانیان – اثر : ناظم الاسلام کرمانی

دانلود تاریخ بیداری ایرانیان

تاریخ بیداری ایرانیان کتابی در مورد تاریخ نهضت مشروطیت ایران است که توسط ناظم‌الاسلام کرمانی نوشته شده‌است. بیشتر کتاب شامل خاطرات روزانه ناظم‌الاسلام از ذیحجه ۱۳۲۲ (قمری) تا رجب ۱۳۲۷ (قمری) است.

او در این کتاب نقطه شروع ترقی ایرانیان را دوران صدارت امیرکبیر دانسته و ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه را پادشاهانی دمدمی مزاج و ساده‌لوح معرفی کرده‌است^[۱].

نثر کتاب ساده و روان است.

دانلود کتاب تاریخ بیداری

این کتاب به وسیلهٔ علی‌اکبر سعیدی سیرجانی، دانشمند مقتول ایرانی، تصحیح شده‌است.

ادوارد براون مؤلف تاریخ ادبیات ایران، کتاب را از نظر سبک و جمله بندی و استناد بر تاریخ‌های عمومی افرادی چون رضاقلی خان هدایت و محمدتقی خان سپهر برتر دانسته است^[۲].

مباحث مقدمه در شرح حال آزادی خواهانی چون سیدجمال الدین اسدآبادی و میرزارضا کرمانی ،

روحانیانی چون سیدمحمد طباطبایی ، و دولتمردان ترقی خواهی چون میرزاحسین خان سپهسالار و امیرکبیر است.
ناظم الاسلام نقطه شروع ترقی ایرانیان را دوران صدارت امیرکبیر دانسته است.

وی همچنین حالات ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه را شرح داده و آنان را پادشاهانی دمدمی مزاج

و ساده لوح معرفی کرده است.

دانلود تاریخ بیداری ایرانیان

ناظم الاسلام در مقدمه، شرح مبسوطی بر امتیازنامه رژی نگاشته و به دعوای میان علما و دربار بر سر

این امتیاز پرداخته است و نامه‌ها و تلگرام‌های متعددی را که میان طرفین ردوبدل شده، آورده است.

مجلد اول

مضامین سه جلد نخست این کتاب مشتمل است بر: مباحث مطرح شده در انجمن مخفی، واقعه

کرمان و غوغای میان متشرعه و شیخیه، واقعه عمارت بانک یا مدرسه چال، ذکر تاریخچه‌ای از وضع

ارامنه و رواج شایعه تکفیر مظفرالدین شاه از سوی سیدعبداللّه بهبهانی به جرم تحریک ارامنه به قتل

سلطان عبدالحمید، بیان رویداد‌هایی در باره مهاجرت علما به حضرت عبدالعظیم و سپس قم و تحصن

در سفارت انگلیس تا صدور فرمان مشروطیت از سوی مظفرالدین شاه که با ذکر اسامی روزنامه‌ها و

مدارس موجود در دوره مظفری به پایان می‌رسد.
در این مجلد، ناظم الاسلام کوشیده تا وقایع را روزبروز بنویسد، به طوری که مطالب جلد سوم ثبت

روزبروز وقایع از هجدهم جمادی الاولی ۱۳۲۴ تا اول رمضان ۱۳۲۴ است. دانلود تاریخ بیداری ایرانیان

دانلود کتاب تاریخ بیداری

 مجلد دوم

مجلد دوم حاوی جلد‌های چهارم و پنجم و اضافات و ملحقات است و وقایع شوال ۱۳۲۴ تا رجب

۱۳۲۷ را دربردارد.
یکی از مطالب مهم کتاب تاریخ بیداری ایرانیان، بخش پایانی یادداشت‌های مؤلف است که

سعیدی سیرجانی آن را گردآوری و تدوین کرده است.
سیرجانی این بخش را منبعی مستند و مطمئن برای محققان می‌داند.

 شیوه مطالب

در این بخش نیز ثبت وقایع روزانه تا بیستم صفر ۱۳۲۵ ادامه یافته، ولی از این تاریخ تا سوم

جمادی الاولی ۱۳۲۶ در ثبت وقایع وقفه افتاده است.
ظاهراً مؤلف تا وقایع بیستم صفر ۱۳۲۵ را برای چاپ آماده کرده بوده که با علنی شدن مخالفت

محمدعلی شاه با مجلس و رویارویی شاه و ملت، موقع را برای نشر بقیه جزوه‌ها مقتضی ندانسته

و از تنظیم بقیه مطالب خودداری کرده و این سکوت تا جمادی الاولی ۱۳۲۶ ادامه داشته است.

سیرجانی در یادداشت مقدمه چاپ چهارم اشاره کرده که مجموعه‌ای از یادداشت‌های این دوره

را هاشمی کرمانی در اختیار وی قرار داده که تعدادی از آن‌ها را در متن گنجانده و بقیه را در آینده

با عنوان «متمم تاریخ بیداری» منتشر خواهد کرد.

 تغییر لحن مولف

ناظم الاسلام از چهارم جمادی الاولی ۱۳۲۶ به ثبت وقایع روزانه ادامه داد، ولی این بار به سبب پیش آمدن

اوضاع ویژه‌ای پس از به توپ بستن مجلس که از آن به «یوم التوپ» یاد می‌کند،

 و تعطیلی مشروطه، لحن خود را تغییر داد و جانب احتیاط را در پیش گرفت.
یادداشت‌های این دوره غالباً با عباراتی که حاکی از ترس است، نوشته شده است.

 خودداری از نوشتن

وی گاهی نیز از نوشتن وقایع خودداری کرده

 و حتی به سران مشروطه تاخته و ملک المتکلمین (حاج میرزانصراللّه) و سیدجمال واعظ

را متهم کرده است که مشروطه را بهانه دخل خود کرده‌اند.

وی در موارد بسیاری از جهل مردم نالیده و آن را مانع ترقی دانسته است.

آخرین جلد تاریخ بیداری ایرانیان با شرح وقایع سیزدهم رجب ۱۳۲۷ به پایان می‌رسد، ولی مطلب

ناتمام مانده است ظاهراً مطلب بقیه داشته اما از ادامه یادداشت‌های ناظم الاسلام چیزی

باقی نمانده است، جز یک صفحه که حاوی وقایع دوازدهم تا چهاردهم رمضان ۱۳۲۹ است.

نثر تاریخ بیداری ایرانیان ساده و روان است، اما مؤلف در مواردی متعدد از کلمات فرنگی استفاده کرده

و آن‌ها را به صورت‌های مختلف در متن ضبط کرده است.

ادوارد براون، مؤلف تاریخ ادبی ایران، کتاب را از نظر سبک و جمله بندی و استناد، بر تاریخ‌های عمومی و پر از لفظ قلم افرادی چون رضاقلی خان هدایت و لسان الملک (میرزامحمدتقی خان سپهر) برتر دانسته است. دانلود کتاب تاریخ بیداری

از تاریخ بیداری ایرانیان، بسیاری از مورخان تاریخ مشروطیت استفاده کرده‌اند، از جمله کسروی در کتاب تاریخ مشروطه، اما دیدگاه مورخان نسبت به آن متفاوت است.

دانلود تاریخ بیداری ایرانیان

 نقد ملکزاده

مهدی ملکزاده، مؤلف تاریخ مشروطیت ایران، معتقد است که گرچه تاریخ بیداری ایرانیان دارای مطالب سودمندی است و نویسنده به بعضی از حوادثی که در آن زمان رخ داده، علاقه مند بوده یا اطلاع بیشتری از آن‌ها داشته است، ولی چون ناظم الاسلام قسمت اعظم کتاب را به شرح محافل سرّی اختصاص داده و اقدام وی و یارانش نیز در این محافل در پیدایش مشروطیت ثمری نداشته است، می توان نتیجه گرفت که این کتاب برای آیندگان نوشته نشده بلکه برای خوشامد کسانی که در آن زمان می‌زیسته‌اند، تألیف شده است. دانلود کتاب تاریخ بیداری

 پاسخ

وی همچنین معتقد است که ناظم الاسلام مطالب دور از حقیقت را جعل کرده و موجب لکه دار شدن تاریخ شده است،

 اما باستانی پاریزی مطالب کتاب را صددرصد واقعی و صادقانه دانسته و معتقد است که اعترافات ناظم الاسلام در احوال خصوصی خود و ترسی که پس از به توپ بستن مجلس بر او عارض شده بوده، حاکی از صدق و صحت بقیه مطالب است.

ناظم الاسلام برای خود رسالتی بزرگ قایل بوده و آن حفظ سنگر تاریخ نویسی مشروطه بوده است، ازینرو اعتراف می‌کند که در یوم التوپ به سبب ترس از کشته شدن از حضور در صحنه منازعه خودداری کرده است تا فرصت نگارش این تاریخ را داشته باشد.

علاوه بر تاریخ بیداری ایرانیان، اثر دیگری نیز از ناظم الاسلام با عنوان التحفه المهدیه معروف به علائم الظهور به جا مانده و چندین بار به چاپ رسیده استع

(۱) آقابزرگ طهرانی، الذریعه الی تصانیف الشیعه.
(۲) محمدابراهیم باستانی پاریزی، «نامه‌ای از پاریس در باب تاریخ بیداری ایرانیان»، سخن، دوره ۲۱، ش ۲ (شهریور ۱۳۵۰).
(۳) ادوارد گرانویل براون، تاریخ ادبیات ایران: از صفویه تا عصر حاضر، ترجمه بهرام مقدادی، چاپ ضیاءالدین سجادی و عبدالحسین نوائی، تهران ۱۳۶۹ش.
(۴) خانبابا مشار، فهرست کتاب‌های چاپی فارسی، تهران ۱۳۵۰ـ۱۳۵۵ش.
(۵) محمد مشیری، «(در باره) تاریخ بیداری ایرانیان»، مجله بررسی‌های تاریخی، سال ۳، ش ۳ـ۴ (مرداد ـ آبان ۱۳۴۷).
(۶) مهدی ملکزاده، تاریخ انقلاب مشروطیت ایران، تهران ۱۳۷۱ش.
(۷) محمدبن علی ناظم الاسلام کرمانی، تاریخ بیداری ایرانیان، چاپ علی اکبر سعیدی سیرجانی، تهران ۱۳۶۲ش؛