دانلود کتاب سیاست خارجی آمریکا و شاه – مؤلف: مارک جی گازیوروسکی
مارک گازیوروسکی، استاد علوم‌سیاسی دانشگاه ایالتی لوئیزانا است که مقالات بسیاری در باب سیاست ایران
و منطقه غرب آسیا منتشر کرده است. آثار متعدد او در رابطه با سیاست‌های آمریکا در زمان پهلوی تا امروز بسیار
مورد توجه محققان و دانشگاهیان قرار گرفته است به‌گونه‌ای که استیفن کینزر، نویسنده و روزنامه‌نگار آمریکایی او
را سرآمد پژوهشگران پشت‌پرده کودتای ۲۸ مرداد می‌داند. کتاب «سیاست خارجی آمریکا و شاه» همان‌طور که از
عنوانش پیداست پژوهشی نسبتا جامع در رابطه با نسبت سیاسی ایران و ایالات متحده از زمان روی کار آمدن پهلوی
تا پیروزی انقلاب اسلامی است. گازیوروسکی با استناد به مدارک مرتبط رابطه ایران و آمریکا را تا سال ۱۳۵۷ رابطه
سلطه‌گر- سلطه‌پذیر می‌داند و شاه را فردی «ناتوان» از اداره کشور معرفی می‌کند. در ادامه بخش‌های گزیده این
کتاب از آغاز رابطه ایران با آمریکا تا پایان کودتای ۲۸ مرداد را می‌خوانید.
«با گشایش راه ارسال اسلحه و آذوقه به شوروی از خاک ایران در خلال جنگ جهانی دوم درگیری آمریکا در ایران به
مقدار درخور توجهی افزایش یافت. نخست آمریکا در دسامبر ۱۹۴۲ نیروهایی به ایران گسیل داشت تا به جریان ارسال
اسلحه و آذوقه به شوروی کمک کنند. آرتور میلسپو در سال ۱۹۴۲ به سمت مشاور اقتصادی به ایران بازگردانده شد
و اختیارات فراوانی به وی داده شد تا قیمت‌ها را کنترل کرده، مالیات‌ها را افزایش دهد و بودجه کشور را تنظیم کند.
آمریکا هیات‌هایی را تحت فرماندهی ژنرال کلارنس ریدلی و سرهنگ نورمن شوراتسکف به ایران گسیل داشت تا ارتش
و ژاندارمری ایران را آموزش دهند. کمک وام و اجاره نیز در سال ۱۹۴۲ در اختیار ایران قرار داده شد و ایران پیرو این برنامه
حدود ۵/۸ میلیون دلار کمک نظامی و اقتصادی از آمریکا دریافت کرد. افزون بر این شرکت‌های نفتی آمریکایی که با کمک
و تشویق سفارت آمریکا در تهران دست به اقدام زده بودند در سال‌های ۱۹۴۳ و ۱۹۴۴ کوشیدند تا امتیازهای نفتی در
ایران به دست آورند.» (ص ۱۳۳)
حمایت از ایران در سازمان‌ملل
«ولی به‌رغم این حضور فزاینده، آمریکا طی جنگ جهانی دوم فعالانه در امور داخلی ایران درگیر نشد. سیاست آمریکا
مبنی‌بر عدم دخالت در امور داخلی ایران پس از جنگ جهانی دوم در اثر رویدادهای آذربایجان و کردستان رو به دگرگونی
رفت، زیرا رویدادهای این دو منطقه پیوسته رو به وخامت رفته و تنش میان آمریکا و شوروی بر سر موضوع‌هایی همچون
اروپای مرکزی و آغاز جنگ داخلی در یونان بالا گرفت. در ژانویه ۱۹۴۶ آمریکا به‌شدت از درخواست ایران از سازمان‌ملل
متحد برای خروج شوروی از ایران پشتیبانی کرد. خروج نیروهای شوروی از ایران در ماه می ۱۹۴۶ بی‌درنگ مایه پایان
بحران نشد. دولت ایران در تابستان و پاییز ۱۹۴۶ درخواست‌های مکرری را برای دریافت پشتیبانی سیاسی و یک کمک
مهم اقتصادی از آمریکا به عمل آورد. در سپتامبر و اکتبر همان سال وزارت خارجه آمریکا با مشورت رئیسان ستاد مشترک
و سازمان‌های دیگر دولتی اقدام به بازنگری کاملی در سیاست آمریکا نسبت به ایران کرد.» (ص ۱۳۵)
دانلود کتاب سیاست خارجی آمریکا و شاه – مؤلف: مارک جی گازیوروسکی
CIA وارد می‌شود
«گرچه آمریکا در اواخر دهه ۱۹۴۰ کمک مهمی نداد یا یک قرارداد امنیتی با ایران امضا نکرد ولی کم‌کم دخالت خود
را از راه‌های دیگر افزایش داد. قراردادهایی که آمریکا در سال ۱۹۴۳ برای آموزش ارتش و ژاندارمری ایران به‌وسیله
هیات‌های مشاوره‌ای امضا کرده بود در سال‌های ۱۹۴۷ و ۱۹۴۸ دوباره مورد مذاکره قرار گرفته و تمدید شدند. اعضای
سفارت آمریکا در تهران رشد درخور توجهی یافته و مبادلات دیپلماتیک بازرگانی و فرهنگی فزونی گرفت. افزون بر این
آمریکا یک پایگاه سیا را در اویل سال ۱۹۴۷ در سفارت خود در تهران تاسیس کرد تا عملیات نهانی را که قبلا از سوی
وابسته نظامی آن کشور و اعضای سفارت انجام یافت به‌عهده گیرد.» (ص ۱۳۹) دانلود کتاب سیاست خارجی آمریکا
و شاه – مؤلف: مارک جی گازیوروسکی
عملیات «بدامن»
«در سال ۱۹۴۸ سیا عملیاتی را با نام رمز «بدامن» آغاز کرد که برای تضعیف شوروی و حزب توده در ایران طرح‌ریزی
شده بود. گرچه بدامن اساسا یک عملیات تبلیغاتی بود ولی از اوایل دهه ۱۹۵۰ عملیات سیاسی مخفی را نیز دربر
گرفت. این عملیات سیا که نهایتا متوجه شوروی‌ها بود خواه‌ناخواه در اثر تقویت یا تضعیف گروه‌های دست‌نشانده مانند
قشقایی‌ها و حزب توده بر سیاست‌های داخلی ایران نیز اثر گذاشت.» (ص ۱۴۰)
تکمیل لانه جاسوسی
«استراتژی جهانی آمریکا در اوایل دهه ۱۹۵۰ رو به دگرگونی نهاد و همزمان ناآرامی در ایران نیز رو به افزایش گذاشت
که در نتیجه منجر به ارزیابی مجدد و اساسی در سیاست آمریکا نسبت به ایران گردید و مایه دخالت مداوم آمریکا در
این کشور در چند سال بعد از آن شد. در نخستین ماه‌های سال ۱۹۵۰، سیاستگذاران آمریکا دچار نگرانی فزاینده‌ای
نسبت به بی‌ثباتی سیاسی در ایران شدند. ناآرامی چند سال ادامه یافت، جبهه ملی به‌صورت بازیگر عمده‌ای درآمد.
در آن زمان یک مقام وزارت خارجه آمریکا در ماه مارس ۱۹۵۰ از ایران دیدار کرده و وضع را خطرناک و انفجارآمیز توصیف
کرد. در ماه می ۱۹۵۰ یک قرارداد کمک دفاعی متقابل میان آمریکا و ایران به امضا رسید که بر پایه آن به‌طور میانگین
تا سال ۱۹۵۶ سالانه ۲۳ میلیون دلار کمک نظامی به ایران داده می‌شد. هنری گریدی دیپلمات بسیار برجسته‌ای که
پس از جنگ داخلی یونان و در دوره بازسازی پس از جنگ سفیر آمریکا در آن کشور بود به سمت سفیر آمریکا در تهران
برگزیده شد. کارکنان سفارت آمریکا در تهران به مقدار قابل‌توجهی افزایش یافتند و تعداد بیشتری از افسران سیا به
سفارت مزبور فرستاده شدند. در آستانه انتخابات مصدق به مقام نخست‌وزیری در اواخر آوریل ۱۹۵۱ آمریکا خود را در
وضعی قرار داد که نقش مهمی را در سیاست‌های داخلی ایفا کند.» (ص ۱۴۲) دانلود کتاب سیاست خارجی آمریکا
و شاه – مؤلف: مارک جی گازیوروسکی
پیش به‌سوی دولت دست‌نشانده
«پس از اینکه دولت شدیدا ضدکمونیست آیزنهاور در ژانویه ۱۹۵۳ زمام امور را به دست گرفت آمریکا یک کودتای موفقیت‌آمیز
علیه مصدق ترتیب داد که منجر به تضعیف شدید جبهه ملی و حزب توده شد. دست‌اندرکاری آمریکا در کودتای ۱۹۵۳
آغازگر ایجاد روابط دست‌نشاندگی میان آمریکا و ایران نیز می‌باشد. گرچه اساسا این دخالت‌های خارجی ناشی از
چشمداشت‌های اقتصادی و استراتژیکی بود و نه تمایل به نفوذ در سیاست‌های ایران ولی این دخالت‌ها به مقدار
فراوانی سازمان‌های مخالف را که در این دوره محبوبیت داشتند تضعیف کرده و بار دیگر روندی آغاز شد که استقلال
عمل بسیار بالایی را برای حکومت فراهم آورده و دوباره جلوی تلاش طبقه متوسط نوین را برای ایجاد برتری در دستگاه
حکومتی سد می‌کرد.» (ص ۱۴۸)
آمریکا در نقش میانجی
«پس از آنکه لایحه ملی‌شدن صنعت نفت از سوی مجلس به تصویب رسید دولت ترومن دو هدف عمده را در رابطه با
کشمکش نفتی دنبال کرد. نخست آنکه به هر قیمتی که باشد ایران را در جرگه غرب نگه دارد. دوم از آنجاکه امکان
داشت یک بحران نفتی درازمدت به اقتصاد آمریکا آسیب وارد آورد و امنیت آمریکا و اروپای غربی را به مخاطره اندازد،
می‌باید ثبات بازار جهانی نفت تامین می‌شد. این دو هدف از میان برداشتن مصدق را الزامی نمی‌کرد. برعکس دولت
ترومن آشکارا پشتیبانی خود را از مصدق ابراز داشت. دولت آمریکا مقدار متوسطی کمک نظامی و اقتصادی در اختیار
دولت مصدق گذاشت و تلاش‌های دیپلماتیک گسترده‌ای به عمل آورد که هرچه زودتر به کشمکش نفتی ایران و
انگلیس پایان دهد.» (ص ۱۶۵)
دانلود کتاب سیاست خارجی آمریکا و شاه – مؤلف: مارک جی گازیوروسکی
سیا، نرون و سیلی
«در اکتبر ۱۹۵۱ مصدق به آمریکا رفت تا موضوع کشمکش نفت را در سازمان‌ملل متحد مطرح کند. وی طی اقامت خود
در آمریکا به واشنگتن رفت و مورد استقبال گرم پرزیدنت ترومن و دیگر مقام‌های آمریکایی قرار گرفت. آمریکا همزمان
به‌طور پنهانی عملیات سیاسی خود را نیز در ایران افزایش داد. ماموران سیا که از طریق دو ایرانی با نام‌های رمز نرون
و سیلی کار می‌کردند از سال ۱۹۴۸ فعالیت‌های تبلیغاتی ضدشوروی و ضدتوده‌ای فراوانی را در چارچوب عملیات بدامن
به اجرا درآوردند.» (ص ۱۶۸)
تفرقه بنداز و حکومت کن
«افسران سیا که برنامه بدامن را به اجرا درآوردند شخصا به اثر آن اطمینان نداشتند. یکی از آنها آن را در تشویق
کاشانی و بقایی برای جدایی از مصدق مهم به‌شمار آورد در حالی که دیگری اثر آن را محدود خواند. از این روی در
حالی که نمی‌توان برای ایجاد این شکاف‌ها در جبهه ملی به سیا امتیاز کامل داد؛ ولی سیا نقش مهمی در این
زمینه بازی کرده است.» (ص ۱۷۳)
پشت به مصدق، رو به انگلیس
«پرزیدنت آیزنهاور در اواخر ماه ژوئن یک نامه بسیار گویا برای مصدق فرستاد و اعلام داشت که آمریکا تا حل کشمکش
نفتی کمک اقتصادی بیشتری در اختیار ایران نمی‌گذارد. از شبکه برادران رشیدیان و بدامن و چند تن از افسران پایگاه
سیا در تهران خواسته شد تا به کودتا کمک کنند. هنگامی که انگلیسی‌ها در نوامبر ۱۹۵۲ تهران را ترک کردند، ام‌آی-۶
برادران رشیدیان را در اختیار سیا گذاشت.» (ص ۱۸۰)
آغاز کودتا
«در این زمان سیا کار از میان برداشتن مصدق را از راه شبکه بدامن آغاز کرده بود. اعضای سیا شرکت‌کننده در این
برنامه فعالیت‌های مربوطه را «یک برنامه هماهنگ‌شده بی‌ثبات‌سازی» و «تلاش همه‌جانبه» برای سرنگونی مصدق به
شمار می‌آورند.» (ص ۱۸۰) دانلود کتاب سیاست خارجی آمریکا و شاه – مؤلف: مارک جی گازیوروسکی
پروژه توده‌های قلابی
«نرون و سیلی جمعیت زیادی را اجیر کردند تا در روز دوشنبه ۱۷ آگوست به‌سوی مرکز تهران راهپیمایی کرده و نقش حزب
توده را بازی کنند و شعارهای توده‌ای داده و شاه را نکوهش کنند. این جمعیت توده‌ای قلابی با ۵۰ هزار دلاری که از سوی
یک افسر سیا در شب پیش به نرون و سیلی داده شده بود به مزدوری گرفته شده بودند. هدف این عملیات ایجاد وحشت
از به قدرت رسیدن حزب توده بود تا از این راه بتوانند پشتیبانی لازم را برای زاهدی به دست آورند.» (ص ۱۸۶) دانلود کتاب
سیاست خارجی آمریکا و شاه – مؤلف: مارک جی گازیوروسکی
آمریکا میدان‌دار ۲۸ مرداد
«مقام‌های آمریکایی کودتا را طرح‌ریزی کردند و بودجه آن را تامین و آن را رهبری کردند. هنگامی که طرح اصلی با شکست
روبه‌رو شد، افسران سیا که کودتا را رهبری می‌کردند استراتژی جدیدی را در پیش گرفتند. گرچه شماری از ایرانیان نقش‌های
مهمی در کودتا داشتند ولی همه آنها بر پایه دستورهای گروه سیا عمل کردند. فضل‌الله زاهدی رهبر اسمی کودتا در
خلال بخش مهمی از عملیات در پناهگاه سیا مخفی شده بود. شاه درباره تصمیم مربوط به اجرای کودتا، طرح‌های
کودتا یا حتی درباره نامزد برگزیده برای جانشینی مصدق مورد مشورت قرار نگرفته بود. از این‌رو به‌نظر می‌آید که به
احتمال فراوان زاهدی و گروه کوچک همدستان وی نمی‌توانستند بدون پشتیبانی آمریکا کودتا را به اجرا درآورند.» (ص ۱۹۰)
کودتا به‌نفع کاپیتالیسم
«چه انگیزه‌ای سبب شد که آمریکا درگیر در کودتا شود؟ دولت آیزنهاور مصممانه از منافع سرمایه‌داران آمریکایی
پشتیبانی می‌کرد و همچنین برادران دالس از وکلای حقوقی برجسته وال‌استریت بودند و در امور بازرگانی
بین‌المللی تخصص داشتند. طی قرارداد نهایی که در سال ۱۹۵۴ با دولت زاهدی به عمل آمد شرکت‌های
نفتی آمریکایی ۴۰ درصد سهم تولید نفت ایران را که پیش از ملی‌شدن صنعت نفت تماما از سوی شرکت
انگلیسی نفت ایران و انگلیس کنترل می‌شد به دست آوردند.» (۱۹۲)
دانلود کتاب سیاست خارجی آمریکا و شاه – مؤلف: مارک جی گازیوروسکی
اولین نفری باشید که دیدگاهی را ارسال می کنید برای “دانلود کتاب سیاست خارجی آمریکا و شاه – مؤلف: مارک جی گازیوروسکی”
محصولات مشابه
دیدگاهها
هیچ دیدگاهی برای این محصول نوشته نشده است.